Ι. Ναός Παναγίας Κεράς Γόρτυνας

gort

Παναγία Κερά ἤ Ἅγ. Τίτος – Βλαχέρνα τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης

Ὁ Καθηγητής Ἀρχαιολογίας A. Di Vita ὁ ὁποῖος ἔκανε ἀνασκαφές στή Γόρτυνα, ἐπί 24 χρόνια, σέ μιά συνομιλία πού εἴχαμε, το 2010, καί τῆς ὁποίας ἡ ἀπομαγνητοφώνηση δημοσιεύθηκε στό περιοδικό μας «Ἐν Ἐσόπτρῳ» τεῦχος 20, μᾶς εἶχε, μεταξύ ἄλλων, πεῖ:
«…-Σεβ. Ἀναφέρεστε σ᾽ αὐτὴν ποὺ προείπαμε, αὐτὴν ποὺ βρίσκεται πάνω στὸν κεντρικὸ δρόμο Ἁγ. Δέκα – Μοιρῶν, ποὺ δὲν εἶναι τελικά τοῦ Ἁγ. Τίτου, τὴν ἐπονομαζόμενη ἀπὸ τὸ λαὸ «Παναγία Κερά»;
-Di Vita. -Ναί, τὴ λεγόμενη «Κερά». Τὸ 670 μ.Χ. ὅταν καταστρέφεται ὁλόκληρη ἡ πόλη, μένουν σπάνια πλέον κληρικοὶ σ᾽ αὐτήν. Οἱ περισσότεροι Γορτύνιοι μετά τόν σεισμό, πῆγαν πάνω στὴν ἀκρόπολη τῆς Γόρτυνας, ὅπου ἐκεῖ οἰκοδόμησαν μία ἐκκλησία τὸν 7ο-8ο αἰ. μ.Χ. Ὅταν ἔφυγαν ἀπὸ κάτω, ἀπὸ τὴ βασιλικὴ ποὺ βρίσκεται πρὶν τὸ χωριὸ Μητρόπολη, μεταφέρθηκαν πάνω πολλοί Γορτύνιοι, στὴν ἀκρόπολη τῆς Γόρτυνας. Ἐγὼ πιστεύω ὅτι ἡ λεγόμενη Ἐκκλησία τοῦ Ἁγ. Τίτου ἤ «Κερᾶς» ἔμεινε καὶ δὲν γνωρίζω ἂν ὁ Ἅγ. Τίτος ὡς ναὸς καί ὡς λατρεία, μεταφέρθηκε στὴν Ἀκρόπολη ἢ ἔμεινε στὴ Βασιλικὴ ποὺ εἶναι στὸν κεντρικὸ δρόμο, Ἁγ. Δέκα – Μοιρῶν.
-Σεβ. -Αὐτὴν πού ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Γόρτυνας Βετράνιος εἶχε χτίσει πιὸ μπροστά, αὐτὸ λέτε;
-Di Vita. -Ναί, καὶ μποροῦμε νά ποῦμε: Ὅταν τὸ 961 μ.Χ. ἦρθαν ἐδῶ οἱ βυζαντινοὶ τὴν ἔφτιαξαν ἀκόμη περισσότερο. Πιστεύω ὅτι αὐτὴ ἡ ἐκκλησία ποὺ βλέπουμε τώρα στὸν δρόμο Ἁγ. Δέκα – Μοιρῶν, εἶναι τοῦ 10ου αἰ. μ.Χ. τὸ ἔχει πεῖ ὁ καθηγητής Ὀρλάνδος.
-Σεβ. Μήπως πιὸ μπροστά; -Di Vita. Τελικὰ ἐγὼ πιστεύω ὅτι ἦταν τοῦ 6ου αἰ. μ.Χ. καὶ τὴν εἶχαν φτιάξει πολλὲς φορές, δηλαδή ἔχει ἀρκετές φάσεις. -Σεβ. Μιλᾶμε πάντα γιὰ τὴν «Κερά»;
-Di Vita. Βεβαίως. Ὅταν ἦρθαν ἐδῶ οἱ Ἰταλοὶ γιά ἀνασκαφή τό 1900 οἱ κάτοικοι ἐδῶ τήν ἔλεγαν «Κερά».
-Σεβ. Ναί, ἀλλὰ ὅταν ἦρθε ἐδῶ ὁ καθη­γητὴς Ὀρλάνδος, δὲν ὑπῆρχε στό φῶς ἡ δική σας ἀνασκαφὴ στὴ Μητρόπολη καὶ δὲν γνώριζε.
-Di Vita. Διαπιστώνω ὅτι γι᾽ αὐτὸ εἶχε πεῖ ὅτι ἦταν τοῦ Ἁγ. Τίτου…» Στόν παλαιότερο βίο τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου, τοῦ 9ου – 10ου αἰ., τοῦ Νικήτα Πατρικίου καί Κυέστορος (κωδ. Βατοπεδίου 84) καί σέ ἀρκετά μεταγενέστερα χειρόγραφα, ὑπάρχει ἡ ἑξῆς ἀναφορά, τήν ὁποία μεταφέρουμε στή δημοτική: Ὅταν ὁ Ἅγ. ἦταν στήν Κρήτη, «…οἰκοδόμησε ναό τῆς παναχράντου καί πανυμνήτου Θεοτόκου Μαρίας…τόν ὁποῖο οἰκοδόμησε ὁ ἴδιος καί τόν ὀνόμασε Βλαχέρνας…». Ἀκόμα βρίσκουμε στά ἐν λόγῳ χειρόγραφα ὅτι ἔκτισε «ἰατρεῖον», «πτωχοτροφεῖον» καί «ξενοδοχεῖον». Ποιά ἡ σχέση τῆς λαϊκῆς παράδοσης πού ἀποκαλεῖ τόν γνωστό Ἱ. Ν. τοῦ Ἁγ. Τίτου στή Γόρτυνα μέ τήν προσωνυμία «Κερά», ἤ καί ἄλλων ἐκκλησιῶν τῆς Γόρτυνας, μέ τίς «Βλαχέρνες» πού ἔκτισε ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας;

† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος

Τό Κάστρο τοῦ «Δριμέως»

Στά χειρόγραφα μαρτυρεῖται ὅτι ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας, μετά ἀπό ἐπίθεση Ἀγαρηνῶν πού ἀποβιβάστηκαν στά νότια παράλιά μας, κατέφυγε μέ τό ποίμνιό του, στό κάστρο «τοῦ Δριμέως», «κατηύθηνε τήν ἄμυνα» καί «πρός τούς βάρβαρους προξένησε μέγα δέος». Ποιά ἡ σχέση τῶν ἀκροπόλεων τῆς Γόρτυνας μέ τό κάστρο αὐτό καί ἰδιαιτέρως μέ τό «Καστρί», πού ἀναφέρεται ἀπό τόν Καθηγητή A. Di Vita στό τελευταῖο βιβλίο του;
Παρά τίς λεηλασίες, τούς πολέμους καί τίς καταστροφές ἡ γῆ τῆς Γόρτυνας κρύβει ἀκόμα πολλά μυστικά πού θά μᾶς βοηθήσουν νά κατανοήσουμε καλύτερα τούς χρόνους πού διακόνησε στόν τόπο μας ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας. Ἡ συνέχιση τῶν ἀνασκαφῶν εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη, καθώς καί ἡ δημοσίευση ὅλων ὅσων ἀφοροῦν στό Ἅγιο πρόσωπό του.

† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος

Ι. Ναός Παναγίας Κεράς Γόρτυνας
Πρόκειται για σταυρόσχημη τρίκλιτη Βασιλική με τρούλο. Ο Ναός είναι κτισμένος με ορθογώνιους πελεκητούς δόμους. Χρονολογείται στον 7ο αιώνα

Έργο του ζωγράφου Θωμά Γεωργίου Γεωργιάδη, ο οποίος γεννήθηκε το 1933 στο Ηράκλειο Κρήτης και απεβίωσε στις 31 Ιανουαρίου του 2010.
Ο ως άνω πίνακας αγοράστηκε απο το Δ.Σ των Μινωικών Γραμμών τη δεκαετία του 1990 και ανήκει στην ιδιωτική συλλογή της εταιρείας.

Ἄρχισε ἡ κατασκευή Μνηµείου – Βήµατος στή Γόρτυνα πού θά θυµίζει τό πέρασµα τοῦ Ἀπ. Παύλου ἀπό τόν τόπο µας καί τόν µαθητή του Ἀπ. Τίτο, Πρῶτο Ἐπίσκοπο τῆς Κρήτης

vima

Το υπό της Ι. Μητροπόλεως μας προταθέν σχέδιο για την ανέγερση Βήματος του Απ. Παύλου, στην Γόρτυνα.
Σχέδιο του κ. Μ. Χατζηγιάννη, Πολιτικού Μηχανικού, Δρ Βυζ. Αρχιτεκτονικής.

vima_gortina1vima_gortina2

vima_gortina3

Ἡ  Ἱ. Μητρόπολή μας ἔχει πολλούς χριστιανικούς ἱ. τόπους, ἔχει ὅμως στό βάθος της κάτι τό μοναδικό, τήν ἀποστολική ἀπαρχή τους, τούς Καλούς Λιμένες καί τή Γόρτυνα. Σ᾽ αὐτούς τούς τόπους βρίσκονται οἱ ἁγιασμένες Βάσεις τῆς Χριστιανικῆς Κρήτης. Ἔκτοτε οἱ Καλοί Λιμένες καί ἡ Γόρτυνα, μέ τόν δικό τους μυστικό τρόπο, καταπέμπουν ἀκατάπαυστα αὐτό πού ἔλαβαν ἀπό τούς ἀπεσταλμένους τῆς θείας χάριτος γιά τήν Κρήτη, Παῦλο καί Τίτο, ὑπενθυμίζοντας τή μέριμνα καί τούς κόπους τους, τότε, κατά τά βασανισμένα πρῶτα ἀποστολικά χρόνια.

Κάθε μέρος πού δέχθηκε τό πέρασμα καί τή δράση τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων εἶναι μία μαρτυρία τῆς κανονικῆς ἐκκλησιαστικῆς συνέχειάς μας καί ἄλλοι τόποι αὐτό τό γεγονός, τό τιμοῦν καί τό δείχνουν ζωηρά.

Μάλιστα ἡ Μεγαλόνησος, ὅπως καί ἄλλη φορά εἴπαμε, δέν θά μποροῦσε νά γλυτώσει ἀπό τίς περιπετειές της, νά μείνει χριστιανική, ἄν ἡ θεία χάρη δέν ἦταν ἐνδημοῦσα στά θεμέλιά της.

Ποιός ἄλλος θά εἶχε τούς Καλούς Λιμένες καί τή Γόρτυνα καί δέν θά εἶχε κάμει αὐτονόητα πράγματα πού νά φανερώνουν τή διαχρονική αὐτοσυνειδησία του; Αὐτό δέν ἀποτελεῖ κριτική, ἀλλά διαπίστωση.

Ἀπό τῆς ἐγκαταστάσεώς μας ἐνταῦθα κινηθήκαμε ἐναγωνίως, παρακαλοῦντες καί δεόμενοι, γιά τήν ἐπί πλέον ἀνάδειξη τῶν Καλῶν Λιμένων καί τῆς Γόρτυνας. Τοῦτο ἀποτυπώνεται σέ φακέλους τῆς  Ἱ. Μητροπόλεώς μας, ἀλλά καί σέ ἄλλα σημεῖα. Δυστυχῶς, γευθήκαμε πικρίες καί ἐμπαιγμούς… Υπάρχουν ἐμπόδια, ἡ λήθη, ἡ ἡμιμάθεια γιά τήν ἀποστολική παράδοσή μας καί ἕνα πλῆθος ἀνθρωπίνων ἀδυναμιῶν γιά τά ὁποῖα δέν θέλουμε νά ἀναφερθοῦμε ἐδῶ…

Χωρίς, δέ, καμία διάθεση ὑποτίμησης τῆς ἀρχαιολογικῆς θέας τῶν Αγίων αὐτῶν Τόπων, νά ποῦμε πώς γιά μᾶς δέν εἶναι κάποιοι νεκροί προορισμοί γιά μία ἁπλή ἐπίσκεψη μέ φευγαλέο ἀρχαιολογικό θαυμασμό, ἀλλά ἀποτελοῦν βιωματικούς τόπους κατάδηλης καί ἄδολης παραμονῆς.

Αὐτό τό ἔδειξαν πολλοί καί τελευταῖα ἡ ἀνά τόν κόσμο Πανορθοδοξία ὅταν κατά τό ἔτος 2008, μέ ἀφορμή τά 2.000 χρόνια ἀπό τή γέννηση τοῦ Ἀπ. Παύλου, Προκαθήμενοι – Ἀντιπρόσωποί της, περιῆλθαν προσκυνηματικῶς ἀπό μέρη πού πέρασε ὁ Ἀπ. Παῦλος, τούς ὁποίους ὑποδεχθήκαμε εὐλαβῶς καί πού ὅλοι μαζί σκύψαμε καί βάλαμε μετάνοια στή γῆ αὐτή ἡ ὁποία διακρατεῖ ζωντανά τό θεμέλιο τῆς ἀποστολικῆς ἀναφορᾶς τῆς Κρήτης.

Στή Γόρτυνα, λοιπόν, στό πάνω μέρος τοῦ χώρου στάθμευσης, χωρίς νά διαθέτουμε καμία ἰδιοκτησία, μετά ἀπό τρέξιμο καί φροντίδες μίας 13/ετίας, δόξα τῷ Θεῷ, τόν περασμένο Μάϊο, ἄρχισε ἡ κατασκευή ἔστω ἑνός μικροῦ Μνημείου – Βήματος πού θά θυμίζει κάτι, στούς  Ἔλληνες καί στούς Ξένους, ἀπό τό πέρασμα τοῦ Ἀποστόλου τῶν  Ἐθνῶν Παύλου ἀπό τόν τόπο μας, ἀπό τόν γνήσιο μαθητή του Ἀπ. Τίτο, Πρῶτο Ἐπίσκοπο τῆς Κρήτης καί ἀπό τά ἱ. παραγγέλματά του γιά τήν Κρήτη, ὅπως αὐτά περιγράφονται στήν Ἐπιστολή πού τοῦ ἔστειλε.

Αὐτό τό Βῆμα στή Γόρτυνα, γίνεται μετά ἀπό ἔμπονη πρωτοβουλία καί συνεχεῖς παρακλήσεις τῆς  Ἱ. Μητροπόλεώς μας. Ἡ προμελέτη σχεδιάστηκε δωρεάν ἀπό τόν κ. Μιχ. Χατζηγιάννη, Πολ. Μηχανικό, Δρ Βυζ. Ἀρχιτεκτονικῆς. Τό θεμέλιο λίθο ἔθεσε ὁ Οἰκουμενικός́ Πατριά́ρχης κ. κ. Βαρθολομαῖος, τό 2008, κατά τό προειρημένο προσκύνημα Προκαθήμενων – Ἀντιπροσώπων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στή Γόρτυνα. Ἡ μελέτη ἐκπονήθηκε ἀπό τίς ὑπηρεσίες τῆς Περιφέρειας Κρήτης, ἀπό τόν ὡς ἄνω Μηχανικό καί ἐγκρίθηκε, μετά ἀπό ἀγῶνα δρόμου, ἀπό τίς ἀρχαιολογικές ὑπηρεσίες. Ἡ δέ χρηματοδότηση κατασκευῆς τοῦ ἐν λόγῳ ἔργου ἔγινε ἀπό τήν Περιφέρεια, μετά ἀπό εὐμενῆ ἀποδοχή σχετικῆς παρακλήσεώς μας, ἐκ μέρους τοῦ κ. Σταύρου Ἀρναουτάκη, Περιφερειάρχου Κρήτης. Τούς εὐχαριστοῦμε πολύ ὅλους.

Αὐτό πού τώρα γίνεται στή Γόρτυνα, ἀποτελεῖ μία ἐκδήλωση ἀμιδρᾶς τιμῆς χρέους καί σεβασμοῦ πρός τούς Ἁγ. Ἀπ. Παῦλο καί Τίτο, ἐκεῖ, πάνω στά χνάρια της, πού στενάζουν κάτω ἀπό τίς ἐπιχώσεις καί περιμένουν ὑπομονετικά τήν ἔντονη συνέχιση τῆς ἀρχαιολογικῆς ἀνασκαφῆς. Στά 4.000 χιλ. περίπου στρέμματα τῆς Γόρτυνας, μίας πόλης περίπου τῶν 60.000 χιλ. ἀνθρώπων τότε, ἔχει ἀνασκαφτεῖ λιγότερο ἀπό τὸ 10%.

Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή, νά ποῦμε γιά πολλοστή φορά περί τῆς παλαιοχριστιανικῆς Βασιλικῆς τῆς Γόρτυνας, αὐτή πού βρίσκεται πρίν τό χωριό Μητρόπολη πού κι᾽ αὐτή περιμένει ὑπομονετικά πότε θά ἀποτινάξουν ἀπό πάνω της τόν δρόμο πού λίαν ἀσεβῶς τήν τέμνει.

Κλείνοντας, παραθέτουμε ἀπόσπασμα ἀπό τό ψήφισμα τῶν 60  Ἑλλήνων καί Ξένων ἐπιστημόνων πού ἔλαβαν μέρος στό 1ο Διεπιστημονικό Συνέδριο τῆς  Ἱ. Μητροπόλεώς μας, γιά τήν πνευματικότητα, τήν ἱστορία καί τόν πολιτισμό τοῦ Κρητικοῦ Νότου, τό 2012: «…Η ως άνω βασιλική της Γόρτυνας, η μεγαλύτερη βασιλική της Κρήτης και η δεύτερη σε μέγεθος σε όλη την Ελλάδα, τέμνεται κάθετα από δρόμο διέλευσης οχημάτων, που διέρχεται δίπλα από το αρχαιότερο σύνθρονο της Κρήτης, προσβάλλοντας την πολιτιστική εικόνα της χώρας μας διεθνώς και κακοποιώντας αισθητικά ένα τέτοιο μνημείο. Ζητούμε την άμεση παρέμβαση του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, για τον τερματισμό αυτής της βάναυσης και απαξιωτικής παρέμβασης σε αρχαιολογικό χώρο ύψιστης αξίας και μέγιστης χριστιανικής-ευρωπαϊκής κληρονομιάς…».

Δέν λησμονοῦμε τή Θ. Λειτουργία πού τελέσαμε κατά τό 2ο Διεπιστημονικό Συνέδριο τῆς  Ἱ. Μητροπόλεώς μας, γιά τό προσκύνημα ὡς τόπο συνάντησης ἀνθρώπων και πολιτισμών, τό 2017, πλάι στό Σύνθρονο τῆς ἐν λόγῳ Βασιλικῆς, μετά ἀπό περίπου 1300 χρόνια λειτουργικῆς σιωπῆς.

Ὅλα ἐκεῖ μιλοῦν καί περιμένουν.

 † Ὁ Γορτύνης και Ἀρκαδίας  Μακάριος

Ο Πλάτανος της Γόρτυνας

smirnis_gortina2

Στη Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Σμύρνης κ. Βαρθολομαίο, 23-1-2017.

0 σχόλια
1grevenon_16

Στη Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Γρεβενών κ. Δαυίδ 18-7-2016

Στη Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Γρεβενών κ. Δαυίδ 18-7-2016

0 σχόλια
8gortina_koronias_16

Στη Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Κορωνείας κ. Παντελήμονα της Εκκλησίας της Ελλάδος 13-7-2016

Στη Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Κορωνείας κ. Παντελήμονα της Εκκλησίας της Ελλάδος 13-7-2016

0 σχόλια
gortina_morfou_1600001

Στη Γόρτυνα με τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου της Εκκλησίας Κύπρου 22-1-2016

Επίσκεψη Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου της Εκκλησίας Κύπρου στη Γόρτυνα 22-1-2016

0 σχόλια
tympaki_2011 (6)

Απονομή του Σταυρού των Αγ. Αποστόλων Παύλου και Τίτου της Ι. Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης μετά σχετικού παπύρου και εύφημης μνείας της Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας στους Καθηγητές Αρχαιολογίας Antonino Di Vita και Vincenzo La Roza 25.8.2011

  Την Πέμπτην 25ην Αυγούστου 2011, εορτή του Αγ. Ενδόξου Αποστόλου Τίτου, Πρώτου Επισκόπου Κρήτης, ο Σεβ. συνελειτούργησε μετά του Θεοφιλ Επισκόπου Μποτσουάνας κ. Γενναδίου, εν τω πανηγυρίζοντι Ι. Ν. Αγ. Τίτου Τυμπακίου. Κατά την εν λόγω Θ. Λειτουργίαν απένειμε τον Σταυρόν των Αγ. Αποστόλων Παύλου και Τίτου της Ι. Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, …

0 σχόλια
gortina_13 (13)

Στη Γόρτυνα, με παιδιά της Ενορίας Αγ. Τριάδος Ηρακλείου 2013

0 σχόλια
austrias_gort (4)

Στη Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Αυστρίας κ. Αρσένιο και 20/μελή όμιλο εκπροσώπων μέσων γενικής ενημερώσεως από την Αυστρία 20.6.2013

0 σχόλια
vostoni_12 (2)

Στη Γόρτυνα, με τον Σεβ. Μητροπολίτη Βοστώνης κ. Μεθόδιο 21.7.2012

0 σχόλια
sipsa_12 (2)

Στην Γόρτυνα, με τη Γερόντισσα και μοναχές της αδελφότητας της Ι. Μονής Σίψας 3.7.2012

0 σχόλια
esthonias_11 (1)

Eις Γόρτυνα με τον Σεβ. Μητροπολίτην Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας κ. Στέφανον, Προκαθήμενον της Αυτονόμου Ορθοδόξου Εκκλησίας της Εσθονίας, συνοδευόμενον υπό του Σεβ. Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Ειρηναίου και του Σεβ. Μητροπολίτου Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέου. 12.11.2011

0 σχόλια