Τίτος

Ἀπολυτίκιον Ἀγίου Τίτου Ἦχος δ΄Ταχύ προκατάλαβε

Τοῦ Παύλου συνέκδημος, καὶ μαθητὴς γεγονώς,

τὴν Κρήτην κατηύγασας, Τίτε Ἀπόστολε,

τῇ αἴγλῃ τῶν λόγων σου.

Ὡς οὖν ταύτην εἰσῆξας πρός τό φῶς τοῦ Κυρίου,

οὕτω καὶ νῦν τοὺς πόθῳ, σὲ τιμῶντας παμμάκαρ,

ὡς ἔχων παρρησίαν πολλὴν,

φώτισον θείῳ φωτί.

Μαθητής καί συνέκδημος τοῦ ᾿Αποστόλου Παύλου. ῏Ηταν ῞Ελληνας, ἐθνικός πού μεταστράφηκε στό Χριστιανισμό ἀπό τόν Παῦλο. Γιά τήν πατρίδα του ὑπάρχουν ἀντικρουόμενες ἀπόψεις Συναξαριστῶν, παραδόσεως καί ἐπιστημονικῶν ἐκτιμήσεων. Στήν ᾿Αποστολική Σύνοδο τῶν ῾Ιεροσολύμων τό 49 μ.Χ. στήν ὁποία μετεῖχαν ὁ Παῦλος καί ὁ Βαρνάβας πηγαίνοντας ἀπό τήν ᾿Αντιόχεια, ὁ Παῦλος εἶχε σοβαρούς λόγους σχετικούς πρός τό θέμα τῆς Συνόδου καί πῆρε μαζί του τόν Τίτο. ᾿Αποδεικνύεται «ἀπό τούς πιστότερους καί δυνατότερους βοηθούς τοῦ Παύλου πού θά χρησιμοποιοῦσε καί στίς δυσκολότερες ἀκόμη ἀποστολές». Τά πολλά του χαρίσματα θά γράψει ὁ ῞Αγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος καί ὁ ῞Αγιος ᾿Ανδρέας ὁ Κρήτης. Τό 63 μ.Χ. ἐγκαθίσταται ἀπό τόν Παῦλο στή Γόρτυνα καί τό ἑπόμενο ἔτος μετακαλεῖται ἀπό τόν ἴδιο στή Νικόπολη καί ἀπό ἐκεῖ ἀποστέλλεται στή Δαλματία ὅπου παρέμεινε μέχρι τό μαρτύριο τοῦ Παύλου 65 ἤ 66 μ.Χ. στή Ρώμη.

᾿Επιστρέφει στήν Κρήτη στήν ὁποία καί παραμένει μέχρι τέλους τῆς ζωῆς του. ῾Η μνήμη του ἑορτάζεται στίς 25 Αὐγούστου, ἡ δέ ᾿Ανακομιδή τῆς Τιμίας Κάρας του ἀπό τή Βενετία πού ἔγινε τό 1966 ἐπί ᾿Αρχιεπισκόπου Κρήτης Εὐγενίου Ψαλιδάκη, στίς 15 Μαΐου. Στή Ρωμαιοκαθολική ᾿Εκκλησία ἑορτάζεται 4 ᾿Ιανουαρίου, στίς δέ ᾿Ανατολικές ᾿Εκκλησίες· Συριακή 25 Αὐγούστου, τῶν ᾿Αρμενίων 29 ᾿Ιουλίου καί Κοπτική 18 Δεκεμβρίου. Στή Μητρόπολη Γορτύνης καί ᾿Αρκαδίας ὑπάρχουν ἐκτός τῆς Παλαιοχριστιανικῆς Βασιλικῆς τῆς ᾿Αρχαίας Γόρτυνος, δύο ἐνοριακοί (Τυμπακίου καί ᾿Ασημίου) καί δύο Παρεκκλήσια (῾Αγ. Νεκταρίου Μοιρῶν καί ῾Αγίων Δέκα τῆς ὁμώνυμης ᾿Ενορίας).

Ἀπό τό βιβλίο «Μελετήματα ἁγιολογικά – ἱστορικά» 2008 τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη, Πρωτοσυγκέλου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας

Βαρύς ο κλήρος, Άγιε Τίτε,

του ευαγγελίου στην Κρήτη ν΄ απλώσεις

τη φωνή τη σωτήρια <<επεφάνη η χάρις>>.

Ἅγ. Τίτος τοιχογραφία περί τό 1280, ἀπό τόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου, Μονῆς Σελίνου

Άγιος Απόστολος Τίτος, Πρώτος Επίσκοπος Κρήτης, τοιχογραφία του 1327 από παλιά Εκκλησία της Κρήτης

Ἅγ. Τίτος τοιχογραφία τοῦ 14ου αἰ. ἀπό τόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Φωτεινῆς, τῆς Ἱ. Μ. Πρέβελη

Ο Απ. Παύλος εγκαθιστά εις Γόρτυνα τον Τίτον Πρώτον Επίσκοπον Κρήτης. Από τοιχογραφίες του Ι. Ν. Αγ. Βαρβάρας. 2008

Επανακομιδή Τ. Κάρας Αγ. Τίτου από την Βενετία στο Ηράκλειο 1966 Από το μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ευγένιο