Ομιλία 28ης Οκτωβρίου, από την κ. Μαρία Μανασάκη, καθηγήτρια φιλόλογο Γυμνασίου Μοιρών, που έγινε στο Ι. Μ. Ν. Αγ. Γεωργίου Μοιρών. (2011)

Σεβασμιότατε

Κυρία Δήμαρχε

Κύριοι εκπρόσωποι των πολιτικών υπηρεσιών

Κυρίες και κύριοι

Αγαπητά μας παιδιά

28η Οκτωβρίου 1940,μια μεγάλη μέρα για τον Ελληνισμό, μέρα υπέρτατης θυσίας,ανυπολόγιστου ηρωισμού. Αποτίουμε σήμερα φόρο τιμής σ’ εκείνους που επέλεξαν να μη συνθηκολογήσουν, να μην πέσουν αμαχητί, να μην πουν το ναι μα το μεγάλο ΟΧΙ. Δώρισαν έτσι τους εαυτούς τους στην Ιστορία και έφεραν στην υποταγμένη τότε Ευρώπη ”ολίγο φως και μακρινό, σε μέγα σκότος κι έρμο”. Το τίμημα ήταν ακριβό. Γράφει σχετικά ο ποιητής:

”Είχαν βαδίσει μήνες και μήνες πάνου σ’ άγνωστες πέτρες

άλλος άφησε εκεί πάνου ένα πόδι,ένα χέρι

άλλος άφησε ένα κομμάτι απ’την ψυχή του

καθένας κι έναν ή πιότερους νεκρούς”

Οι σελίδες εκείνες είναι από τις πιο τραγικές και παράλογες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πριν ακόμα επουλωθούν τα τραύματα από την πρώτη παγκόσμια ανθρωποσφαγή, μαύρα απειλητικά και πάλι μαζεύονται τα σύννεφα πάνω από την Ευρώπη.Ήδη το 1935 σημαίνει το τέλος των ελπίδων για ειρήνη. Η άνοδος του φασισμού στην Ιταλία και του ναζισμού στη Γερμανία απειλούν συθέμελα το δικαίωμα της ανθρωπότητας να είναι ανθρωπότητα αυτοδιοικούμενη και ανεξάρτητη. Ο φασισμός ως κίνημα, δημιουργείται στην Ιταλία από το Μπενίτο Μουσολίνι ο οποίος επιδιώκει να χτυπήσει συγχρόνως τα αστικά δημοκρατικά πολιτεύματα και τον κομουνισμό. Εξαπατά τις πλατειές μάζες, παίρνει την εξουσία και οπλίζει τις πρώτες φασιστικές ομάδες κρούσης,τους μελανοχίτωνες.

Ο αντικατοπτρισμός του φασισμού, υλοποιείται στη Γερμανία μέσω του ναζισμού. Ο Χίτλερ επιβάλλει την ιδεολογία του: Ένας λαός- ένα κράτος- ένας αρχηγός. Η εθνικοσοσιαλιστική δογματική βγαίνει σε ευθεία γραμμή από τη γερμανική παράδοση και πατάει γερά σε φυλετικές θεωρίες για τον καθαρότερο Άρειο.Φωτιά και τσεκούρι το δεύτερο και το τρίτο ράιχ….”την ελευθερία τη συνοδέψαμε μόνο στην κηδεία της”είπε ένας γερμανός.

Καθώς συμβαίνουν όλα αυτά, τα δημοκρατικά κράτη είναι αναποφάσιστα. Η αδυναμία της Κοινωνίας των Εθνών είναι προφανής και ο άξονας Ρώμης-Βερολίνου είναι μια πραγματικότητα. Από τη στιγμή αυτή οι επιθέσεις ισχύος των κρατών του πολλαπλασιάζονται. Ο Μουσολίνι αποκαλύπτει τα ιταλικά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια με μια σειρά εκφοβισμών προς την Ελλάδα, με αποκορύφωμα τον τορπιλισμό του ελληνικού αντιτορπιλικού Έλλη στις 15 Αυγούστου 1940 στο λιμάνι της Τήνου. Οι εκφοβισμοί όμως αυτοί προσκρούουν στην αρνητική απάντηση του ελληνικού λαού. Το ιταλικό τελεσίγραφο που ζητούσε την άνευ όρων παράδοση της Ελλάδας, ένα κράτος-δίοδο για τη φασιστική παρέλαση, αναγκάζει τον Ιωάννη Μεταξά να εγκαταλείψει την ιδέα της ουδετερότητας και να γίνει ο εκφραστής της κοινής θέλησης των Ελλήνων. Το παλλαϊκό ΟΧΙ-απόκριση του Μεταξά, δηλώνει αφαιρετικά ολόκληρη τη διάθεση του ελληνικού λαού.

Η μάχη της Ελλάδας υπήρξε για όλον τον ευρωπαϊκό κόσμο μια στροφή στον κόσμο των αξιών. Κράτησε 216 μέρες: από τις 28 Οκτωβρίου 1940 ως τις 31 Μαϊου 1941 οπότε έληξε και στην Κρήτη κάθε οργανωμένη αντίσταση. Το Αργυρόκαστρο, η Κορυτσά, οι Άγιοι Σαράντα, η προέλαση των Ελλήνων στο αλβανικό έδαφος, συνθέτουν το ρέκβιεμ της εαρινής επίθεσης του Μουσολίνι. Η ελληνική αεροπορία και το ναυτικό, μ’ όλες τις ελλείψεις τους, θίγουν τις ευαισθησίες των φασιστών και με τον αγώνα τους αποκαλύπτουν το υψηλό τους φρόνημα.

6 Απριλίου 1941.Η Γερμανία χτυπά την Ελλάδα. Τα μακεδονικά οχυρά αντιστέκονται αλλά δεν αντέχουν. Η κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκαταλείπουν τη χώρα ενώ η στρατιωτική ηγεσία συνθηκολογεί στις 24 Απριλίου 1941.Το γόητρο του Μουσολίνι καταστράφηκε αλλά ο Χίτλερ ανήκει σε άλλα κέντρα ισχύος. Έχει δεμένη στο άρμα του μια γερά φανατισμένη εξανδραποδισμένη νεολαία, σέρνει πίσω του εκατομμύρια θύματα, αθώους ανθρώπους-μνημεία της ναζιστικής βαρβαρότητας. Ο ελληνικός χώρος υφίσταται πλέον τριπλή κατοχή. Η νέα τάξη πραγμάτων στη χώρα μας ταυτίζεται με την πραγμάτωση των ιταλικών-γερμανικών-βουλγαρικών επιδιώξεων. Σαφής η διαταγή: διαμελισμός της χώρας. τρεις ζώνες κατοχής που για να συντηρηθούν ξοδεύουν τον κόπο των ιθαγενών παραγωγικών δυνάμεων. Ο δυνάστης υπερσιτίζεται, ενώ σε παράλληλη ευθεία ο Έλληνας γίνεται ρακοσυλλέκτης και απορριματοφάγος. Ο μεγάλος λιμός συνοδεύεται από την παραβίαση των ανθρώπινων ελευθεριών. Κάπως έτσι, οι Έλληνες βαδίζουν τα όρια της ανοχής και την αντοχής τους. Κάπως έτσι, η εξαθλίωση γεννά την εθνική αντίσταση. Έτσι ξεκινά αγώνας στις πόλεις,αγώνας στην ύπαιθρο, αγώνας με τους συμμάχους στην Ανατολή. Στρατιώτες, σαλταδόροι, άμαχοι, πεινασμένα παιδιά, κρυφά οπλισμένοι, σε μια κοινή, μυστική, αγωνώδη, κατα μέτωπον επίθεση. Όλοι μπροστά και όλοι εκεί. Δεν υπάρχουν οπισθοφυλακές.

Ύψιστη στιγμή της λαϊκής αντίδρασης η νύχτα που δυο νέοι φοιτητές, ο Μανόλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας, κατεβάζουν την ελληνική σημαία από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης. Είναι το έναυσμα για αμέτρητες αυθόρμητες αλλά και οργανωμένες αντιστασιακές πράξεις. Ακολουθεί η ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων που ανεξαρτήτως πολιτικών αποχρώσεων δρουν με κοινό καταστατικό και κοινό απώτερο στόχο.

Οι ελληνικοί απελευθερωτικοί στρατοί, με τη συνεργασία των συμμάχων, καταφέρουν βαρύτατα πλήγματα στον εχθρό. Από δω και πέρα, τα τάγματα ασφαλείας δε θα είναι ποτέ επαρκή για να πνίξουν την εθνική αντίσταση. Οι εκατόμβες των εκτελέσεων, οι έμψυχες αποθήκες σκλάβων, οι καταστοφές, οι λεηλασίες, τονώνουν την ελληνική διάθεση για δολιοφθορές και σαμποτάζ. Ο φόρος αίματος κυλά σε οργισμένα ποτάμια, ώσπου γίνεται θάλασσα που πνίγει τους αλαζόνες-υβριστές.Τα χιόνια στα ρωσικά βουνά γίνονται φονικά όπλα στο πλευρό των συμμάχων. Τώρα οι δημοκρατικοί λαοί της Ευρώπης ξεπληρώνουν στους Γερμανούς την κόλαση του Άουσβιτς, του Νταχάου, του Μαουτχάουζεν. Η απόπειρα του Χίτλερ, να κυριαρχήσει στην Ευρώπη, καταρρέει παντού. Στις 12 Οκτωβρίου 1944 οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την Αθήνα ενώ στις 18 του ίδιου μήνα μια νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητας συγκροτημένη βάσει της συμφωνίας του Λιβάνου εισέρχεται στην πόλη. Μια νέα δραματική περίοδος της ελληνικής ιστορίας αρχίζει

Μέσα σε κύκλους αγωνίας, η ιστορική συνέχεια μας φέρνει εδώ. Τελικά, δίχως ρητορείες, απομένει κάτι σήμερα από την εποποιία του ’40 ; Η ουσία της επισκόπησης μας φέρνει μοιραία στη σύγκριση: Η Ελλάδα της Αντίστασης και η Ελλάδα του Μνημονίου, των δανείων, των φόρων, του φόβου, της ταπείνωσης. Θα χάσουμε άραγε σήμερα την εθνική μας κυριαρχία που τόσο άδολα εκείνοι υπερασπίστηκαν? Ποιες τραγωδίες θα ζωντανέψουν? Κι άραγε σήμερα ποιοι είναι οι εχθροί? Μήπως ο χειρότερος εχθρός μας είναι τελικά και ο χειρότερός μας εαυτός? Και οι ήρωες? Μήπως σήμερα οι ήρωες είναι οι άνθρωποι που με εντιμότητα, υπηρετούν από οποιοδήποτε πόστο το κοινό καλό? Και η Ευρώπη? Μήπως οι μόνοι δεσμοί που την ένωσαν ποτέ είναι οι τραπεζικές συναλλαγές και η ζώνη του ευρώ?

Σήμερα τέλος επιβάλλεται να βρούμε απαντήσεις και να δώσουμε λύσεις. Κι αν ”για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή” όπως διαπιστώνει με διάτορη φωνή ο ποιητής, μπορούμε να δηλώσουμε ότι, όπως οι ήρωες των χιονισμένων βουνοκορφών, θα διαβούμε τη γέφυρα από το ”εγώ εις το εμείς” και θα φέρουμε και πάλι την άνοιξη πάνω απ’ τη χώρα μας. Μόνον έτσι δεν κινδυνεύει η Ελλάδα. Άξιοι όσοι πολέμησαν, άξιοι όσοι χάθηκαν, άξιοι όσοι όρισαν στη ζωή τους ”να φυλάνε Θερμοπύλες”. Ευχαριστώ.

Μανασάκη Μαρία, καθηγήτρια φιλόλογος του Γυμνασίου Μοιρών.