Ιερά Μητρόπολις Γορτύνης και Αρκαδίας
ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΤHΝ ΕΟΡΤΗΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΕΛΕΤΙΟΥ ΠΗΓΑ
Του Αρχιμ. Μακαρίου Δουλουφάκη Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης
Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα, αγαπητοί αδελφοί,
Συναχθήκαμε σήμερον εις την Ιεράν και Ιστορικήν αυτήν Μονήν, διά να εορτάσομε τον Πατριάρχην Μελέτιον Πηγά, ως σύνδεσμος Κληρικών Καθηγητών Ν. Ηρακλείου και κατά την παράδοση και απόφαση του Συνδέσμου στην παλαίφατο Μονή της Αγκαράθου, την μετάνοιαν του εορταζόμενου Πατριάρχου Μελετίου του Πηγά.
Είναι ευλογία του Θεού η σημερινή συνάντηση του σώματος των διδασκάλων ιερέων καθηγητών της πίστεως μας μετά της μάνδρας του Μελετίου του Πηγά.
Η απόφαση των συνδέσμων να θέσει προστάτην και έφορον του τον Πατριάρχην Μελέτιον Πηγά έχει μια βαθύτερη σημασία, διότι ο Πατριάρχης Μελέτιος Πηγάς υπήρξε ο σοφός και μεγάλος Διδάσκαλος της Ορθοδόξου Πίστεως μας και έδωσε την μαρτυρίαν αυτής εις δυσκόλους εποχάς και περιστάσεις. Γίνεται δε και επίκαιρος αύτη η επωνυμία του Ι. Συνδέσμου «Μελέτιος ο Πηγάς», όσο ο καιρός περνά, αφού καλούμεθα κι εμείς σήμερα να δώσουμε ως εκείνος την μαρτυρίαν της Πίστεως μας εις εποχάς όπου ζητούν διδασκάλους και πνευματικούς της Πίστεως και της Παραδόσεως του Γένους μας.
Ο Πατριάρχης Μελέτιος Πηγάς γεννήθηκε στην Κρήτη το 1549 και ηυτύχησε εις ηλικίαν 25 ετών να καρεί μοναχός εις την Ιεράν Μονήν ταύτην επί της Ηγουμενίας του μετέπειτα Πατριάρχου Αλεξανδρείας Σιλβέστρου, αφού προηγουμένως εσπούδασε καλώς στο Χάνδακα από τον Ιερομ. Μελέτιον Βλαστόν την Ελληνικήν και λατινικήν γλώσσα, την φιλοσοφία και την ρητορικήν, αλλά και το ήθος της Ορθοδόξου Πίστεως και αργότερον μόλις εις ηλικίαν 18 ετών εις την Πόλιν Πάντοβα της τότε ακμαζούσης Βενετικής Δημοκρατίας την Φιλοσοφίαν, την Θεολογίαν την Ιατρικήν και την Νομικήν επί οκτώ έτη.
Οιστρηλατούμενος από τον πόθον της μορφώσεως, αλλά ευφυής και ευήθης και «τη μεν φύσει συνετός, τη προαιρέσει δε διδακτικός και πολιτικός», αναδεικνύεται Μεγάλος Διδάσκαλος και σοφός της εποχής του, συγγραφέας δε σπουδαίων Θεολογικών διατριβών και μελετημάτων που μέσα εκεί προσωπογραφείται η δαύγεια του πνεύματός του, αλλά κυρίως το ζηλωτικό του Ορθόδοξο φρόνημά του, καρπός της «αγιότητος και ιερότητος της πίστεως αυτού».
Η ακτινοβολία του υπήρξε μεγάλη εις το χώρον της Ορθοδόξου Ανατολής και μάλιστα εις τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία της Κων/λεως και Αλεξανδρείας, τα οποία υπηρέτησε με ζήλο και πρωτοφανή αφοσίωση. Από το 1579 έως το 1588 ως Πρωτοσύγκελλος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Ως Πατριαρχικός Έξαρχος από το 1588 έως το 1590 και Πατριάρχης Αλεξανδρείας από το 1590-1596-1601. και επιτηρητής του Οικουμενικού Θρόνου από το 1596-1598.
Δεν είναι δυνατό με δυο λέξεις να παρουσιάσει κανείς την ιεραποστολική και κηρυκτική του δράση την ποιμαντική του μέριμνα, τους αντιαιρετικούς του αγώνες, τις μοναχικές του αρετές, τις εκρήξεις του πνεύματός του έναντι των κακοδοξιών και την παναορθόδοξον προσφοράν του όχι μόνο εις το Πατριαρχείο της διακονίας του, αλλά και στο χώρο των Ορθοδόξων λαών της Ρωσίας, της Βαλκανικής και της Ευρώπης.
Δεν θα ήτο υπερβολή εάν έλεγε κανείς ότι εάν ο Μελέτιος Πηγάς δεν ενίσχυε τους πιστούς των χωρών της σημερινής Νοτίου Ρουμανίας και Βουλγαρίας, ίσως να μην ήτο σήμερα Ορθόδοξοι.
Η προσφορά του στη γενέτειρα Κρήτη για την ενίσχυση του Ορθοδόξου πληρώματος από την Λατινική προπαγάνδα. Οι επαφές με τους Κόπτες και την προετοιμασία του για την ένωσή τους με την Ορθόδοξη Εκκλησία καθώς και ο διάλογος με την Προτεσταντική Εκκλησία και τόσα άλλα στο χώρο της Ορθοδόξου Ανατολής, που δύσκολα όπως είπαμε κανείς μπορεί να περιγράψει με λίγες λέξεις.
Ευρισκόμενοι όμως σήμερα εδώ, τιμώντας τη μνήμη του, προσεγγίζουμε το βάθος και την έδρα όπου επικάθονταν όλες του οι μεγάλες αρετές και η ακτινοβολία του δηλ. την Αγιότητά του. Προτίμησε την γνησιότητα του Ορθοδόξου βιώματος παρά την δόξαν την ακαδημαϊκήν και αντάλλαξε την διδακτορικήν τήβεννον με το «πηναρόν μεν πλην αιδέσιμον τριβώνιον του μοναχού» εις τούτη την Μονήν και «τα εν τη αλλοδαπή συγκομισθέντα ησύχως προσαγάγων» υποτάχθηκε στη Μονή και «ενηδύνετο εγκύπτων εις την μελέτη των αληθειών της πίστεως και των παραδόσεων της Μονής, ης και την ιστορίαν αυτής συνέγραψεν» καθώς διαβάζουμε στις πηγές.
Με νηστεία και προσευχή και με αγώνες πνευματικούς επότησε τον χώρον όπου ακριβώς τώρα ευρισκόμεθα και εδώ η νεανική μοναχική του καρδιά εγέμισε από τα νάματα της Πίστεως μας και των ιερών Παραδόσεων, καταστών τον εαυτόν του εύχρηστον εις διακονίαν.
Ψηλαφούμεν εις το μοναχολόγιον της Μονής ταύτης την αγίαν του βιωτήν και αισθανόμεθα το πέρασμά του και σήμερον, ο σοφός Διδάσκαλος και Πατήρ ευρίσκεται μεταξύ ημών εντός της λειτουργικής ταύτης συνάξεως χαίρων και φιλοξενών τους πατέρας και διδασκάλους των ιερών της Πίστεως μας κεφαλαίων.
Οι χώροι τούτοι που μας περιβάλλουν σήμερον αδελφοί μαρτυρούν τους αγώνας του και ακούομεν και εμείς σήμερον εξ αυτών τον αντίλαλον των σοφών λόγων του, όπου γίνονται σύγχρονοι εντός του αυτού διαχρονικού λειτουργικού βιώματος της Εκκλησίας.
Οσφραινόμεθα το θυμίαμα της πίστεως του με το οποίον αγίασε την αφιέρωσή του εις την Μονήν και λαμβάνομεν εκ του φωτός της Αγιότητος του, φως που εφάνη επάνω του Ιερού Θυσιαστηρίου κατά την εις Πρεσβύτερον χειροτονίαν του «φως μέγα εις αυτόν λάμψαν παρά πάντων εώραται ως επιμαρτυρούν του ανδρός αξιότητα, αλλά και εις την Επίσκοπον χειροτονίαν του «φως περιέλαμψεν αθρόως ούτω μεν άφθονον, ούτω δε λαμπρόν ώστε ου τοις εγγύς μόνον, αλλά και τοις μακράν δεδήλωσθαι την πανήγυριν».
Οι πνευματικές μας αισθήσεις σ’ αυτόν τον χώρον τόσον απολαμβάνουν και δέχονται σήμερον την χάριν του Αγίου και όντως γίνεται για μας ο οδοδείκτης και το παράδειγμα καθώς τον ακούομεν να μας λέγει: «ουδέ γαρ εαυτοίς γεννούμεθα, αλλά τη γεγεννηκυία οφείλομεν Εκκλησία τα θρεπτήρια αντιπελαργούντες τη κεκμηκυία».
Από τους λόγους του Αγίου Πατρός τούτη είναι η κεντρική του ιδέα και η μυστική κλεις δια την ερμηνεία της Αγιότητας και σπουδαίας ιεραποστολικής Ορθοδόξου δράσεως του. Τα πάντα οφείλομεν τη γεγενηκυία Εκκλησία που είναι η Θεολογία του βιώματος και της βιώσεως στην πιο ακραία μορφή συνεπείας του Ευαγγελίου.
Η Θεολογία ως γνώσις εκτός Εκκλησίας είναι γνώσις όπου φυσιεί. Είναι η προσέγγισις του Θεού διά της πνευματοκτόνου σχολαστικής και Ορθολογιστικής θεολογίας που δηλητηριάζει και σήμερον δυστυχώς πολλούς θεολόγους. Ο Άγιος Πατήρ Μελέτιος Πηγάς μέσα από τα υψηλά βιώματα του ζει και κηρύττει ότι τα πάντα στην γεγεννηκυία οφείλομεν Εκκλησία στην καινή αυτή κτίση που έχει τον λόγον της ζωής και όχι τον λόγον της γνώσεως αυτοτελώς.
Για μας τα πάντα είναι Εκκλησία και τούτη την ώρα ακριβώς ο βίος μας πρέπει να εκκλησιαστικοποιηθεί ως έχοντες ανάγκη να ζήσωμεν.
Η γνωστική Θεολογία βεβαίως και αυτή έχει βιώματα, αλλά όχι ως του Αγίου Πατρός Μελετίου, βιώματα φυσιούντα ή τέλος πάντων ευξευγενήζοντα το συναίσθημα του ανθρώπου εντελώς επιδερμικώς έξω από τη ζωή ως αγάπη και βίωμα. Θεολογία του νοός άνω της καρδίας που σκοτώνει την αμεσότητα με το Θεό μ’ ένα από τα προκατασκευασμένα θεωρητικά σχήματα ή την αναγκαστικά όχι ηθική αλλά ηθικιστική σχέση. Η γνώσις φυσιοί, η δε αγάπη οικοδομεί.
Ανταλλάξαμεν τη γνησιότητα της συναντήσεως μετά της κυρίας Εκκλησίας και δεν φτάνουμε έως τουλάχιστον των κατοφλίων της, γιατί πάθαμε από το κάλος των θεραπενίδων της που μπορεί να λέγονται φιλοσοφία, κοινωνιολογία και ότι άλλο εις τα «ως μη ιδόντες και μη νοήσαντες μηδέ θέντες επί διανοία το τοιούτο».
Πολλά δεινά πλήρωσε το Γένος μας κατά τους χρόνους της σκλαβιάς. Τώρα πάλι από κόμπλεξ προς άλλους πολιτισμούς, θεραπαινίδες της μοναδικής Εκκλησιαστικής Ορθοδόξου Παραδόσεως μας μοναδικότητες της Εκκλησιαστικής Ορθοδόξου Παραδόσεως μας. Ζούμε μια νέα σκλαβιά. Μίαν έκπτωσιν δηλαδή εκ του Βασιλείου της χάριτος και της ζωής της κυρίας Εκκλησίας που δεν είναι ένας κόσμος έξω από τη ζωή, κόσμος μιας ειδικής τάξης ανθρώπων, αλλά το Βασίλειον της ζωής των ανθρώπων.
Να όμως που σε λίγο καλούμεθα ως λαός, διδάσκαλοι και Γένος να περάσομε εις ένα ευρύτερον ιερατικόν φάσμα, πως; Δια του λεξιλογίου των θεραπαινίδων; Μα είναι γνωστόν εις αυτούς ή μάλλον και αυτοί ξεπέρασαν και ψάχνουν την Κυρίαν. Η ταυτότητά μας λοιπόν αναζητείται για αυτό το πέρασμά μας και τη συνάντησή μας με αυτό που ψάχνουν. Η Ορθοδοξία δεν είναι η καθυστερημένη αντίληψις, ούτε το πείσμα των Ανατολικών, αλλά η αλήθεια των πραγμάτων, ένας κόσμος και ένας τρόπος ξεχωριστός με τον οποίο πιστεύει η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία εις την οποίαν τα πάντα οφείλομεν.
Δύσκολον το πέρασμα βαρύ το φορτίον. Πως θα πάμε, με ποια παιδείαν και με ποια πολιτιστική εξάρτηση;. Μάλιστα σε ένα κόσμον όπου φαίνεται στην στροφή του προς τον 21ο αιώνα ότι θα είναι ο αιών των θρησκευτικών πολέμων;
Αυτή η ευθύνη δι’ ημάς είναι μεγάλη και καλούμεθα να μιμηθούμε τους Πατέρας της Εκκλησίας «έως αναπνέομεν υπεύθυνοι εσμέν μηδέν ελλιμπάνειν των εις οικοδομήν». Δεν αρκεί η ανάμνησις του παρελθόντος, ούτε η από της Κυρίας εις τας θεραπενίδας παραμονή ή καταφυγή, μας σώζει, αλλά η πορεία προς την γεγεννηκυίαν Εκκλησίαν, τα θρεπτήρια αντιπερλαγούντες τη τεκμηκυία».
Ο Άγιος Μελέτιος λέγει πάλιν ότι “ουκ αρκούσιν ημίν ούτε αι ημέραι, ούτε αι νύκται”, για τούτο λοιπόν ας τον μιμηθούμε και ας μη θέλουμε να διδάξομεν τον λαόν του Θεού Θεολογία, αλλά να του εμπνεύσουμε αγάπην προς την Εκκλησίαν που είναι η πηγή της Θεολογίας.
