Ἐγκύκλιος Ἁγίου Πάσχα 2023,
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου.
Ἀγαπητοί μου, ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ τήν ὁποία ἑορτάζουμε, εἶναι Μυστήριο τῆς Θεότητος. Ἡ παντελειότητα τοῦ Θεοῦ δέν χωρεῖ στή κτιστή ἀνθρώπινη διάνοια. Ὁ Θεός δέν προσεγγίζεται ἀπό κανένα ἀπό τά ὄντα «…μέσῳ κάποιας φυσικῆς ἐμφάσεως…»[1], ὅπως λέει, ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής.
Πῶς, λοιπόν, οἱ φυσικές αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου καί οἱ συλλογισμοί του νά εἰσχωρήσουν στό Μυστήριο τοῦ Θεανθρώπου πού ὅπως ἀναφέρει ἡ Καινή Διαθήκη, σ᾽ Αὐτόν «…κατοικεῖ σωματικά ὅλη ἡ θεότητα…»[2]; Ὁ Ὅσιος Ἡσύχιος ὁ Πρεσβύτερος, λέει: «…μυστήρια βαθέα παρά Χριστοῦ…»[3].
Νά, ὅμως, τί νόμιζαν οἱ ἄνθρωποι γιά τόν Χριστό, ὅταν, πρίν τήν Ἀνάστασή Του, ρώτησε σχετικά τούς Μαθητές Του, …ἐκεῖνοι τοῦ ἀπάντησαν, ἄλλοι λένε ὅτι εἶσαι ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, ἄλλοι λένε ὅτι εἶσαι ὁ Ἠλίας, καί ἄλλοι λένε ὅτι εἶσαι κάποιος ἀπό τούς ἀρχαίους προφῆτες πού ἀναστήθηκε…[4].
Ὁ συρφετός τῶν εἰκασιῶν γιά τόν Χριστό, δέν σταμάτησε τότε, συνεχίζει καί σήμερα νά δρᾶ. Ἄλλοι δέν πιστεύουν ἤ ἀμφισβητοῦν τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ἄλλοι Τόν λένε προφήτη, ἄλλοι Τόν ἐκλαμβάνουν σάν φιλόσοφο ἤ σάν κοινωνικό ἀναμορφωτή πού ἡ διδασκαλία Του περικλείει μιά ἰδεολογία, ἄλλοι τόν ἀντιλαμβάνονται ὡς ἀπαρχή γιά φολκρορίστικα δρώμενα, ὅπως π.χ. τό βράδυ τῆς Ἀνάστασης καί ἄλλοι Τόν παρουσιάζουν μέσα ἀπό ποικίλες πλάνες.
Ἀπό ποῦ βγαίνουν ὅλες αὐτές οἱ ἐκδοχές, ὅλα αὐτά τά νομιζόμενα γιά τόν Χριστό; Παράγονται «…κατά τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου…»[5]τούτου, ὅπως ἀναγράφεται στή Καινή Διαθήκηκαί κατά συνέχεια ἀπό τούς ψυχικούς λογισμούς[6], στούς ὁποίους ἀναφέρεται ὁ Ἅγιος Μάξιμος, ὁ Ὁμολογητής.
Εἶναι αὐτοί, οἱ ψυχικοί λογισμοί, ἕνα ἀπό τά ποιό ὕπουλα εἴδη λογισμῶν, πού συνήθως ἐπεξεργάζονται δοξασίες, εἰκασίες, φαντασίες καί πού προβαίνουν στήν κατασκευή πονηριῶν ὅπως π. χ. τῶν ἀρχιερέων, οἱ ὁποῖοι, μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, «…συγκεντρώθηκαν μαζί μέ τούς πρεσβύτερους, συσκέφθηκαν, ἔδωσαν στούς στρατιῶτες πολλά χρήματα, λέγοντάς τους˙ νά πεῖτε ὅτι τή νύκτα πού ἐμεῖς κοιμόμασταν ἦρθαν οἱ μαθητές του καί τόν ἔκλεψαν…»[7].
Ἀκόμα, ὅμως καί οἱ Μαθητές τοῦ Χριστοῦ, ἄν καί ζοῦσαν κοντά Του, ἀλλά μή ὄντες ἀκόμα τετελειωμένοι στήν πίστη, δέν μπόρεσαν νά καταλάβουν τί ἦταν αὐτό πού τούς εἶπε πρίν τήν Ἀνάστασή Του. Τούς εἶχε εἶπε: «…ὅταν ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἀναστηθεῖ ἀπό τούς νεκρούς…»[8]. Ἀπόρισαν, τότε, οἱ Μαθητές τοῦ Χριστοῦ, γι᾽ αὐτό πού τούς ἀνέφερε γιά τήν Ἀνάστασή Του καί μάλιστα «…συζητοῦσαν μεταξύ τους τί σημαίνει αὐτό τό ”θά ἀναστηθεῖ ἀπό τούς νεκρούς”…»[9]. Πῶς νά πιστέψουν στήν Ἀνάστασή Του, πῶς νά χωρέσει τό γεγονός αὐτό μέσα τους;
Πάλι οἱ Μαθητές τοῦ Κυρίου καί τώρα, μετά τήν Ἀνάστασή Του, τότε πού οἱ Μυροφόρες τούς ἀνήγγειλαν ὅτι ὁ Κύριος ἀναστήθηκε,ἐκεῖνοι, δέν τίς πίστεψαν καί τά λεγόμενα τῶν Μυροφόρων τούς φάνηκαν σάν παραληρήματα φαντασίας[10].
Ἡ πεπερασμένη ἀνθρώπινη λογική καί ἡ μή τετελειωμένη πίστη προσκρούουν στό ἄφατο θεϊκό καί δέν μποροῦν νά θησαυρίσουν μέσα στήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη τόν λόγο πού εἶπε ὁ Χριστός: «…Αὐτά πού γιά τούς ἀνθρώπους εἶναι ἀδύνατα, γιά τόν Θεό εἶναι δυνατά…»[11].
Τό ἀδύνατο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι αὐτό πού τροφοδοτεῖ τό «…όγδοο μυστήριο της νεκρής πίστης…»[12], ὅπως τό χαρακτηρίζει, ἕνας σχεδόν σύγχρονος διανοούμενος, ὀνομαζόμενος Χομιακόφ. Πάνω σ᾽ αὐτό, μιλῶντας κάποτε σέ χριστιανούς ἕνας Ἱεράρχης τῶν καιρῶν μας, ὁ Ἀντώνιος Μπλούμ, εἶχε πεῖ: «…Διακηρύσσουμε, δηλαδή, όλα όσα είναι αληθινά, αλλά με έναν τρόπο που είναι άψυχος, σαν να είναι απλά λόγια, μια πνευματική κατασκευή χωρίς ζωή ούτε για εμάς ούτε για τους άλλους στους οποίους απευθυνόμαστε…»[13].
Τό φυσικό ἐπακόλουθο τῶν ἀνωτέρω εἶναι ἡ πίστη νά ἔχει γίνει πεποίθηση καί τό θαῦμα νά ἔχει γίνει θέαμα. Ἡ πεποίθηση ψάχνει πλαίσιο γιά νά ἐκφραστεῖ καί τί ποιό εὔκαιρο γι᾽ αὐτήν ἀπό τή σκέτη ἰδεολογία, ἐνῶ τό θέαμα ζητεῖ νά πείσει. Καί οἱ δύο αὐτές καταστάσεις, ἀπέχουν πολύ ἀπό τό γεγονός ὅτι, ὅπως γράφει ὁ π. Ζαχαρίας ἀπό τήν Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, τοῦ Ἔσεξ τῆς Ἀγγλίας, «…Ὁ Κύριος δέν ἐπιβάλλεται μέ τήν παντοδυναμία Του, ἀλλά μέ τήν ἀδυναμία τῆς ἀγάπης Του…»[14].
Μόνο κατά χάρη μποροῦμε νά πλησιάσουμε τή χάρη τοῦ Ἀναστημένου Κυρίου, διά τῶν πνευματικῶν μέσων πού προβάλλει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας καί πρό παντός ἄλλου ἀπαιτεῖται ἡ ἀπόκτηση εἰλικρινοῦς καί ἄκακης καρδιᾶς, πού αὐτό σημαίνει «…ἐν εὐθείᾳ καρδίᾳ…»[15], πού λέει ὁ Ὅσιος Θεόδωρος Ἐπίσκοπος Ἐδέσσης.
Νά, λοιπόν, γιατί ψάλλει, αὐτές τίς μέρες, ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, πρός τόν Ἀναστημένο Κύριο: «…ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ σέ δοξάζειν»[16]πού θά πεῖ: «…νά σέ δοξάζουμε μέ καθαρή καρδιά».
Εὐχή μας εἶναι, ὅλοι νά ἀποκτήσουμε εὐθεία, ἄκακη καί καθαρή καρδιά γιά νά μπεῖ μέσα της ἡ χάρη τοῦ Ἀναστημένου Χριστοῦ.
Χριστός Ἀνέστη!
Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος
[1]. …Εἷς Θεός, ἄναρχος, ἀκατάληπτος… καὶ μηδενί τῶν ὄντων ἐκ φυσικῆς ἐμφάσεως διεγνωσμένος…, Περί θεολογίας κεφαλαίων ἑκατοντάς πρώτη, Ἁγ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ,Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Β’ ἐκδ. «Παπαδημητρίου», Ἀθήνα, 1975, σ. 52.
[2]. …ἐν αὐτῷ κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς…, Κολ. 2,9.
[3]. Πρὸς Θεόδουλον, Ἡσυχίου Πρεσβυτέρου, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Α’ ἐκδ. «Παπαδημητρίου», Ἀθήνα, 1974, σ. 145.
[4]. …οἱ δὲ ἀποκριθέντες εἶπον· ᾿Ιωάννην τὸν βαπτιστήν, ἄλλοι δὲ ᾿Ηλίαν, ἄλλοι δὲ ὅτι προφήτης τις τῶν ἀρχαίων ἀνέστη…, Λουκ. 9,19.
[6]. Περί θεολογίας κεφαλαίων ἑκατοντάς πρώτη, Ἁγ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Β’ ἐκδ. «Παπαδημητρίου», Ἀθήνα, 1975, σ. 63.
[7]. …συναχθέντες μετὰ τῶν πρεσβυτέρων συμβούλιόν τε λαβόντες ἀργύρια ἱκανὰ ἔδωκαν τοῖς στρατιώταις λέγοντες· εἴπατε ὅτι οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ νυκτὸς ἐλθόντες ἔκλεψαν αὐτὸν ἡμῶν κοιμωμένων…, Ματθ. 28,12-13.
[8]. …ὅταν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ…, Μάρκ. 9,9.
[9]. …πρὸς ἑαυτοὺς συζητοῦντες τί ἐστι τὸ ἐκ νεκρῶν ἀναστῆναι…, Μάρκ. 9,10.
[10]. ...αἳ ἔλεγον πρὸς τοὺς ἀποστόλους ταῦτα. καὶ ἐφάνησαν ἐνώπιον αὐτῶν ὡσεὶ λῆρος τὰ ῥήματα αὐτῶν, καὶ ἠπίστουν αὐταῖς…, Λουκ. 24,10-11.
[11]. …τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατὰ παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν…, Λουκ. 18,27.
[12]. Η Εκκλησία είναι μία, Ἀντωνίου Μπλούμ, (Antony Bloom), Μητροπολίτου Σουρόζ, ἐκδ. «Ἀκρίτας», Ἀθήνα 2020, σ. 91.
[13]. Η Εκκλησία είναι μία, Ἀντωνίου Μπλούμ, (Antony Bloom), Μητροπολίτου Σουρόζ, ἐκδ. «Ἀκρίτας», Ἀθήνα 2020, σ. 90-91.
[14]. Στά πρόθυρα τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, Ἀρχιμανδρίτη Ζαχαρία (Ζαχάρου), ἔκδ. «Ἱ. Μονῆς Τ. Προδρόμου, Ἔσεξ Ἀγγλίας», 2021, σ. 276.
[15]. Κεφάλαια ψυχωφελῆ, Ὁσ. Θεοδώρου, Ἐπισκόπου Ἐδέσσης,Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Α’ ἐκδ. «Παπαδημητρίου», Ἀθήνα, 1974, σ. 305.